डा. सुमित प्रजापति

एचआईभी र एड्स अहिले विश्वव्यापी रुपमा एक ठूलो चुनौती बनेको छ, जसले विश्वव्यापी लाखौं जीवनलाई असर गरिरहेको छ । हामीले विश्व एड्स दिवस मनाउने क्रममा, यो भाइरसको बारेमा सचेतना जगाउने, भ्रमहरु हटाउन, र ज्ञान बढाउनका लागि हाम्रा प्रयासहरूलाई विस्तार गर्न अत्यधिक रूपमा महत्त्वपूर्ण छ ।
एचआईभी (ह्युमन इम्युनोडेफिशियन्सी भाइरस) ले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई आक्रमण गर्छ, जसले व्यक्तिहरूलाई रोगहरूको संक्रमण लाग्ने बढी जोखिम बनाउँछ । उपचार नगरिएमा, यो एड्स (एक्वायर इम्युनोडेफिशियन्सी सिन्ड्रोम), संक्रमणको उन्नत चरणमा बढ्न सक्छ, जसले गम्भीर रोग र मृत्यु समेत निम्त्याउन सक्छ । चिकित्सा अनुसन्धानमा उल्लेखनीय प्रगतिको बावजुद योे भाइरस विश्वव्यापी जनस्वास्थ्य चिन्ताको रूपमा रहिरहेको छ । एचआईभी/एड्स (UNAIDS)मा संयुक्त राष्ट्र संघ कार्यक्रम को हालैको तथ्याङ्क अनुसार, २०२० को अन्त्यमा विश्वभरि अनुमानित ३ करोड ७० लाख मानिसहरू एचआईभी संक्रमित भई बाँचिरहेका थिए ।
एचआईभी/एड्स सचेतनाको लागि प्रमुख बाधाहरू मध्ये एक भ्रम र गलत धारणाहरूको व्याप्ति हो । यी भ्रमहरूलाई हटाउनको लागि एक शक्तिशाली उपाय यौन शिक्षा नै हो । उदाहरणको लागि एचआईभी आकस्मिक सम्पर्कबाट प्रसारित हुन सक्छ भन्ने गलत विश्वास जनमानसमा बसेको छ । एचआईभी मुख्यतया असुरक्षित यौनसम्पर्क, सुई बाँडेर र बच्चा जन्माउने वा स्तनपानको समयमा संक्रमित आमाबाट बच्चामा सर्छ भन्ने कुरा जोड दिनु महत्त्वपूर्ण छ । समुदायमा रहेका भ्रमहरू हटाएर, हामी समानुभूति र समर्थनको वातावरणलाई बढावा दिँदै, एचआईभी निदानसँगै आउने रोगप्रतिको कलंकबोध र भेदभावको सामना गर्न सक्छौं ।
एचआईभी/एड्स विरुद्धको लडाइमा स्वास्थ्य शिक्षा एक प्रमुख घटक हो । प्रारम्भिक पहिचान र समयमै पहलको लागि नियमित परीक्षण आवश्यक छ । दुर्भाग्यवश, धेरै व्यक्तिहरूले डर, चेतनाको कमी, वा सामाजिक कलंकको कारण परीक्षण सेवाहरू पहुँच गर्न बाधाहरूको सामना गर्छन् । नियमित एचआईभी परीक्षणलाई बढावा दिनु, यससँग सम्बन्धित डरलाई कम गर्नु, र यौन स्वास्थ्यको बारेमा कुराकानीलाई सामान्य बनाउनु व्यक्तिहरूलाई उनीहरूको एचआईभी स्थिति जान्न प्रोत्साहित गर्ने महत्वपूर्ण कदमहरू हुन । प्रारम्भिक पहिचानले थप प्रसारणलाई रोक्न मात्र होइन उपचारमा तुरुन्त पहुँच सुनिश्चित गर्दछ, एचआईभीसँग बाँच्नेहरूको लागि समग्र पूर्वानुमान सुधार गर्दछ ।
त्यसैगरी एचआईभी/एड्स विरुद्धको लडाइमा “रोकथाम” एउटा मुख्य आधार शिला हो । सुरक्षित अभ्यासहरूलाई प्रोत्साहित गर्ने, जस्तै कन्डमको प्रयोग र सुईहरू पुनप्रयोग निषेध, भाइरसको प्रसारण कम गर्न महत्त्वपूर्ण छ । सम्बन्धित अभियन्ताहरूले प्रसारणको मेकानिकमा मात्र नभई यौन स्वास्थ्यको सन्दर्भमा जिम्मेवार र सूचित निर्णय गर्ने संस्कृतिलाई बढावा दिनु पर्छ । आफूलाई सुरक्षित राख्न ज्ञान भएका व्यक्तिहरूलाई सशक्त बनाउनुनै संक्रमण प्रसारण नियन्त्रण गर्नु को मूल मन्त्र हो ।
एचआईभी/एड्स महामारीलाई सम्बोधन गर्न एक समग्र दृष्टिकोण चाहिन्छ जसमा समुदायनै मुख्य अंग हुन जान्छ । समुदायमा आधारित संस्थाहरूले विभिन्न जनसङ्ख्यामा पुग्न, समर्थन प्रदान गर्न र विशेष आवश्यकताहरू अनुरूप शिक्षा प्रदान गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन् । यी संस्थाहरूले संक्रमित व्यक्तिहरूलाई आफ्नोपन र समझदारीको भावनालाई बढावा दिनुका साथैेरोग सम्बन्धि जानकारी, परीक्षण र समर्थन खोज्न सहज वातावरण महसुस गराउन सक्छन् ।
समाजमा हामी सचेतना बढाएर, भ्रमहरू चिरेर, परीक्षणलाई प्रोत्साहन गरेर, सुरक्षित अभ्यासहरू प्रवर्द्धन गरेर, र सामुदायिक संलग्नतालाई बढावा दिएर सामूहिक रूपमा एड्स मुक्त पुस्तातर्फ महत्त्वपूर्ण प्रगति गर्न सक्छौ । हामी ज्ञान र सहानुभूति आत्म साथ गरी, एचआईभी/एड्सको कलंक बोध र प्रभाव उन्मूलन गर्ने हाम्रो प्रतिबद्धतामा एकजुट बनौ, र एउटा यस्तो संसार सिर्जना गरौ जहाँ प्रत्येक व्यक्तिले स्वस्थ नेतृत्व गर्न सकोस । यो विश्व एड्स दिवस एचआईभी/एड्स विरुद्धको लडाईमा गर्न बाकी एक अधुरो कार्यतालिको मार्मिक अनुस्मारकको रूपमा रहोस । यहाँ सम्पूर्णलाई विश्व एड्स दिवसको शुभकामना ।

(लेखक बनेपामा रहेको सिडब्लुसिका मेडिकल डाईरेक्टर हुन् । )