मण्डनदेउपुर नगरपालिकालाई स्थापना दिवसको शुभकामना

मण्डनदेउपुर नगरपालिकाले आफ्नो ८ औं स्थापना दिवस मनाएको छ । २०८१ साल फागुन २७ गते नगपालिकास्थित शिक्षक, कर्मचारी, राजनीतिक दलका प्रतिनिधिहरु र वुद्धिजिवीहरुको उपस्थितिमा आफ्नो स्थापना दिवस मनाएको हो । मण्डनदेउपुर नगरपालिका नेपालको बागमती प्रदेश अन्तर्गत काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लामा अवस्थित राज्यको पुनरसंरचनासंगै बनेको पछिल्लो नगरपालिका हो । नेपालको राजधानि काठमाडौंबाट उत्तर–पूर्वमा ५५ कि.मि. दुरीमा रहेको यस नगरपालिकाको क्षेत्रफल ८९ वर्ग कि.मि. रहेको छ । यस नगरपालिका साविक बालुवापाटी देउपुर, गैरीवीसौना देउपुर, नयाँगाउँ देउपुर, महादेवस्थान मण्डन, चण्डेनी मण्डन, जैसीथोक मण्डन र ज्याम्दि मण्डन (१–४ , ६) गा.वि.स. गरी सात गा.वि.स. मिलेर वि.सं. २०७३ साल फागुन २७ गते राजपत्रमा प्रकाशनपछि अस्तित्वमा आएको हो । यस नगरपालिकाको पूर्वमा भम्लु गाउँपालीका, पश्चिममा भक्तपुर र काठमाडौं, उत्तरमा सिन्धुपाल्चोक जिल्ला र दक्षिणमा बनेपा र पाँचखाल नगरपालिका रहेको छ । मध्यम पहाडी हावापानी भएको यस नगरपालिकालाई विभिन्न १२ वटा वडामा विभाजन गरिएको छ । यहाँको कुल जनसंख्या ३०,३८१ रहेको छ । जसमा पु्रुष १४,८५३ र महिला १५,५२८ रहेका छन् साथै लैङ्गिक अनुपात ९५.६५ र जनघनत्व ३४१ प्रति वर्ग कि.मी. रहेको छ ।
आजभन्दा ७ वर्ष अधि ३ देउपुर र ४ मण्डनका ७ गाउँविकास समितिहरु मिलेर बनेको यस नगरपालिकामा विशेष गरी हिन्दु, वौद्ध र इशाई धर्मावालम्वीहरुको बसोबास रहेको छ । यहाँ ब्राह्मण, क्षेत्री र तामाङ्ग जातिको बाहुल्यता रहेको छ । यहाँका नागरिकहरुले कृषि, पशुपालन र व्यापारलाई र पर्यटन व्यवसायलाई मुख्य पेशाको रुपमा अँगाल्दै आएका छन् । धुलिखेल, बनेपा र काठमाडौं उपत्यकाबाट नजिक रहेकोले यस नगरपालिकाको आर्थिक, सामाजिक तथा साँस्कृतिक विकासमा प्रत्यक्ष सकारात्मक प्रभाव परेको छ । यहाँ उत्पादन हुने कृषिजन्य तथा पशुजन्य उपजहरु तिनै बजार क्षेत्रमा बढी खपत र विक्री हुने गरेको छ । भौगोलिक रुपमा मध्यम स्तरीय पहाडी धरातल रहेको यस नगरमा मानव बसोबास र पर्यटन व्यवसायको लागि अति उपयुक्त स्थानहरु रहेका छन् । सम्भावना र चुनौती दुबै खेपिरहेको मण्डनदेउपुर काभ्रे जिल्लाकै सबैभन्दा कान्छो नवगठित नगरपालिका भएकोले यसलाई एक सक्षम नगरपालिकाको रुपमा स्थापना गर्ने चुनौति समग्र नगरवासी तथा सरकारी र गैरसरकारी निकायहरुको काँधमा आई परेको छ । यहाँ भएका चुनौती र सम्भावनाहरुलाई अवसरको रुपमा परिणत गर्न र यहाँ रहेका समस्याहरुको न्यूनीकरण गर्ने क्रममा योजनावद्ध तवरबाट लाग्नु पर्ने आवश्यकता छ ।

नगरपालिकाको सर्वाङ्गिण विकासको लागि शिक्षा र यसको महत्वलाई प्राथमिकतामा राखिनु पर्दछ । जबसम्म शिक्षामा खेलासी गरिन्छ तबसम्म विकासको कल्पना गर्न सकिंदैन । शिक्षकको मन दुखाएर, शिक्षकलाई दुःख कष्ट दिएर, अनावश्यक शरुवा र जबर्जस्ती राजनीतिक भर्ती गराएर शिक्षामा सुधार ल्याउन सकिंदैन । त्यसको लागि नगरपालिकाका जिम्मेवार जनप्रतिनिधिहरु थप जिम्मेवार बन्न सक्नु पर्दछ ।

मण्डनदेउपुरको सन्दर्भमा शैक्षिक हिसाबले केन्द्रित हुनु पर्दा यहाँ बाल विकास केन्द्र, प्राथमिक/आधारभूत र माध्यमिक गरी सहित ४४ सामुदायिक विद्यालय तथा ६ ओटा संस्थागत विद्यालयहरु गरी जम्मा ५० विद्यालयहरु शिक्षण क्षेत्रमा क्रियाशिल रहँदै आएका छ । यसरी हेर्दा माध्यमिक तहको शिक्षा प्रदान गर्ने सन्र्भमामात्र केन्द्रित हुने हो भने वडा नं. १ मा महाकाली मा.वि., २ मा वालुवा मा.वि., ३ मा द्वारापालेश्वर मा.वि., ४ मा महाकाली मा.वि., ५ मा तपेश्वर मा.वि., ६ मा ब्रम्हयणी मा.वि., ७ मा लिटिल स्टार र मण्डनभ्याली, ८ र ९ मा डेडीथुम्का मा.वि., १० मा उमा सह शिक्षालय र विन्धवासिनी मा.वि., ११ मा चण्डेनी मा.वि. र वडा नं. १२ मा बागदेवी र इन्द्रावती मा.वि.हरु माध्यमिक तहको शिक्षण सेवामा क्रियाशिल रहेको पाउन सकिन्छ ।

यसरी हेर्दा मण्डनदेउपुरमा ४४ ओटा सामुदायिक र ६ ओटा संस्थागत विद्यालयहरुको विद्यार्थीको तथ्यांक राम्ररी नियाल्ने हो भने ४४ ओटा र जम्मा ६ ओटामा विद्यार्थी संख्याको ठूलो अन्तर छैन । १ दर्जनभन्दा वढी सामुदायिक माध्यमिक तहहरुमा थुप्रै शिक्षक कर्मचारी कार्यरत रहेकाछन् । एउटै डाँडामा २ ओटादेखि ३ ओटासम्म माध्यमिक तहका विद्यालयहरु छन् । एउटा माध्यमिक तहको विद्यालयको कक्षा ९ र १० मा मुस्किलले ३०–४० विद्यार्थीहरु अध्ययनरत देख्न सकिन्छ । त्यो बजेटिङ र खर्चको हिसाबले ठूलो घाटाको विषय हो । नगरकोट–नयाँगाउँ ढाइटारसम्मको सिंगो डाँडामा एउटा मा.वि., देउपुरको डाँडाभरी एउटा मा.वि., चण्डेनीको डाँडाभरी एउटा मा.वि. र कुन्तावेसी लगायतको वेसी भेगमा एउटा माध्यमिक तहको विद्यालयको अवधारणा ल्याउने र स्कूल बसको व्यवस्था गर्ने हो भने जम्माजम्मी ५÷७ ओटा माध्यमिक तहको विद्यालय काफी देखिन्छ । त्यसो गर्न सके मण्डनदेउपुरको शैक्षिक सुधार त हुन्छ, हुन्छ, त्यतिमात्र नभएर आर्थिक हिसबाले समेत ठूलो उद्देश्य हासिल हुन सक्छ ।

त्यसको लागि विद्यालयहरु थोरै र राम्रो हुनु प¥यो । ऐलेको अवस्थामा मण्डनदेउपुरको बिचोबिच भागमा पर्ने गरी जम्माजम्मी एउटा +२ तहको विद्यालय, एउटा प्राविधिक शिक्षा सहितको राम्रो क्याम्पस र वेसीमा १÷२ र डाडाँमा ३ ओटाजति माध्यमिक तहका विद्यालय भए पुग्ने देखिन्छ ।

स्थानीय तहको संघ र प्रदेशसंगको समन्वयको बारेमा काभ्रेको मण्डनदेउपुर नगरपालिकासंग सम्वन्धित भएर अगाडी वढ्नु पर्दा मण्डनदेउपुर नगरपािलका काभ्रेपलाञ्चोकको १३ स्थानीय तहहरुमध्येको सबैभन्दा पछि बनेको काभ्रेको पछिल्लो र कान्छो नगरपािलका हो । राज्यको पुनरसंरचना भएसंगै बनेको नगरपालिका भएकोले पूर्वाधारको हिसाबले समेत यस नगरपालिका विस्तारै संरचनागत हिसाबले समेत क्रमशः आफूलाई अब्बल बनाउने प्रयत्नमा रहेको देखिन्छ ।

वि.सं. २०६२/०६३ को परिवर्तनसंगै भएको दुई पटकको स्थानीय, प्रदेशर र संघको निर्वाचनमा राजनीतिक ढंगले मिश्रित खालको नेतृत्व चयन भएको इतिहास छ । पहिलो पटक नेकपा एमालेले विजय हासिल गरेको नगरपालिकामा दोस्रो पटक गठबन्धनको तर्फबाट नेकपा एकिकृत समाजवादीले नगर प्रमुख र नेपाली कांग्रेसले नगर उप–प्रमुख पदमा बिजय हासिल गरेका थिए ।

स्थानीय तहले प्रदेस र संघसंग गर्दै आएको समन्वयको सन्दर्भमा दुबै पटक मण्डनदेउपुर नगरपालिकाकै प्रतिनिधिहरुले संघ र प्रदेशमा आपूmहरुलाई निर्वाचित गराउन सफल भएको देखिन्छ । दुबै पटक काभ्रेको संघीय निर्वाचन क्षेत्र नं. २ मा मण्डनदेउपुर–४ का गोकुल प्रसाद बाँस्कोटा र क्षेत्र नं. २ अन्तर्गतको प्रदेश सभा ‘ख’ मा यसै नगरपालिका वडा नं. ७ का लक्ष्मण लम्साल बिजयी भएको इतिहास छ ।

अघिल्लो निर्वाचनपछि माननीय गोकुल प्रसाद बाँस्कोटा नेपाल सरकारको संचार तथा सूचना प्रविधि मन्त्री सहित नेपाल सरकारको प्रवक्ता र दोस्रो निर्वाचनपछि माननीय लक्ष्मण लम्साल वागमती प्रदेश सरकारको यातायात मन्त्री भएका थिए । दुईओटा निर्वाचनमा गरी दुई पटक बनेका नगर प्रमुख टोकबहादुर वाइबा र एक एक पटक बनेका संघ र प्रदेशका दुई मन्त्रीहरुको अलग अलग राजनीतिक दल र उनिहरु विचको ठीक ढंगको समन्वय हुन नसक्दा मण्डनदेउपुरमा जन अपेक्षा अनुरुपको विकास हुन नसकेको भनेर स्थानीय स्तरमा आलोचना हुने गरेको छ ।

त्यसो त अरनिकोको बैकल्पिक सडकको रुपमा क्षेत्रीय रणनीतिक सडक अन्तर्गत दोलालघाट ज्याम्दी जोगिटार हिंगुवापाटी सडकको कालोपत्रे सम्पन्न भएको छ । भक्तपुर तथा काठमाडौं प्रवेश गर्ने बैकल्पिक सडकको रुपमा कुन्तावेसी नयाँगाउँ नगरकोट सडक कालोपत्रेको काम सम्पन्न भैसकेको छ । देउपुर नगरकोट सडकको काम प्रारम्भ भएको छ । नगरस्थित ८ ओटा वडाहरु कभर गर्ने सुख्खा क्षेत्र वृहत खानेपानीको काम सम्पन्न हुने चरणमा प्रवेश गरेको छ । नगरको भब्य प्रशासनिक भवनको निर्माण सम्पन्न भएर आफ्नै प्रशासनिक कामकाज शुरु भैसकेको छ । हेलम्बु सडकको बैकल्पिक सडकको काम भैरहेको छ । नगर अस्पतालको निर्माण कार्य सम्पन्न भई थप शैय्याको काम भैरहेको छ । यसका अलावा थुप्रै कामहरु सम्पन्न भैसकेका र थुप्रै सम्पन्न हुनेृ चरणमा छन् ।
मण्डनदेउपुर नगरपालिकाको समुचित विकासको लागि ३ तहको सरकार र त्यसमा प्रतिनिधित्व गर्ने जनप्रतिनिधिहरुको भूमिका समन्वयात्मक खालको हुनु पर्दथ्यो । संघ, प्रदेश र स्थानीय तह अन्तर्गत मण्डनदेउपुर नगरपालिकाले के कति समन्वय गरेर जनताको काम गर्न सक्यो भन्ने कुरा सबैभन्दा महत्वपूर्ण विषय हो । नगरपालिकाको तर्फबट विभिन्न समय गरी तीनै तह र त्यसको सरकारमा राम्रै उपस्थिति रहेको सन्दर्भमा विकास निर्माणका थुप्रै सन्दर्भहरु अगाडी वढेको भएपनि तीनै तहका जनप्रतिनिधिहरुको विचमा चित्तबुझ्नो समन्वयात्मक भूमिका हुन नसक्दा जन अपेक्षा अनुरुपको कामहरु सम्पन्न हुन सकेको छैन । बितेको समयको समिक्षा गर्दै यसको लागि अझै लाग्ने हो भने थप अपेक्षित कामहरु सम्पन्न हुन सक्छन् र होऊन् । नगरपालिकाको आठौं स्थापना विदसको हार्दिक शुभकामना सहित !