पानीका मुहान संरक्षण गर्न इसिमोडको दुई दिने कार्याशाला

ललितपुर / इसिमाेड ( ICIMOD) काे हिमालयन लचिलोपन सक्षम गर्ने कार्य कार्यक्रम (HI-REAP) अन्तर्गत ललितपुरकाे गाेदावरीमा स्थानीय योजना र नीतिहरूमा स्प्रिंगशेड व्यवस्थापनलाई एकीकृत गर्ने उप-राष्ट्रिय नीति कार्यशाला आजबाट सुरु भएकाे छ ।

काभ्रे , खाेटाङ र धनकुटा जिल्लाका विभिन्न पालिकामा संचालन भएकाे  पानीको समस्यालाई सम्बोधन गर्न तथा समुदायको नेतृत्वमा सोहि क्षेत्रका पानीका मुहानहरू संरक्षण गर्ने अभियानका जनप्रतिनिधिहरुसँग दुई दिने कार्याशाला आजबाट सुरु भएकाे हाे । नेपालको पहाडी क्षेत्रहरूमा पानी सुरक्षा, पारिस्थितिक सन्तुलन र जलवायु लचिलोपन सुनिश्चित गर्न स्प्रिंगशेड व्यवस्थापन भूमिका र मुहानहरूले समुदाय र पारिस्थितिक प्रणालीहरूको लागि प्राथमिक पानी स्रोतको रूपमा काम गर्ने विषयमा कार्याशालामा छलफल भएकाे छ । पानीको असुरक्षालाई सम्बोधन गर्न, समुदायको नेतृत्वमा, समुदायका मुलहरुको पहिचान, अवस्थाको मुल्यांकन तथा सन्कटासन्न मुहानहरुको पुर्नजिवित गर्ने  अभियानमा काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाका  नमोबुद्ध, पनौती, धुलिखेल, पाँचखाल नगरपालिका तथा रोशी, बेथानचोक, तेमाल गाउँपालिकाले प्रकृतिमा आधारित समाधानका माध्यमबाट मुलाधार संरक्षण कार्यक्रम संचालनमा छ ।

जलवायु परिवर्तन, भूमिगत पानीको अत्यधिक उत्खनन र भूमि प्रयोग परिवर्तन जस्ता जल्दाबल्दा समस्याका कारण पानीका मुहानहरू जोखिममा पर्दै गइरहेका छन्  । काभ्रेका नमोबुद्ध नगरपालिकामा ४ सय ८० मुहानको २०२३ मा गरिएको सर्वेक्षण अनुरुप २० प्रतिशत मुहानहरू सुकिसकेको अवस्थामा छन भने राेशी गाउपालिकामा ९ सय ६९ मुहानमा गरिएकाे सर्वेक्षणमा २२ प्रतिशत मुहान सुकेका छन् । त्यसैगरी पनाैती नगरपालिकामा ८ सय ८० मुहानकाे सर्वेक्षणमा १० प्रतिशत , पाँचखाल नगरपालिकामा १ हजार ६७ मुहान सर्वेक्षणमा ४० प्रतिशत, बेथानचाेक गाउँपालिकामा ३ सय ८५ मा १९ प्रतिशत , तेमाल गाउँपालिकामा ७ सय ३६ मा ४० प्रतिशत र धुलिखेल नगरपालिकामा १ हजार १ सय ७४ मा २९ प्रतिशत मुहान सुकेकाे पाइएकाे र प्राय सबै मुहानमा पानीको प्रवाहमा कमी आएको छ ।

खानेपानीको विषयमा हुने विवाद कम गर्नकाे लागि स्थानीय सरकारले खानेपानी सम्बन्धि ऐन निर्माण गरेर कार्यान्वयन गर्नुपर्ने नेपाल नगरपालिका संघका अध्यक्ष भीम प्रसाद ढुंगानाले बताए । समुदायको पिउने पानी, गाईवस्तुका लागि पानी र बालीनालीका लागि पानीको निरन्तर पहुँच सुनिश्चित गर्नु, पानीको अभाव विस्थापन गर्नु, पानीको विवादहरू न्युनिकरण गर्नु अहिलेको मुलभुत आवस्यकता रहेको उनले बताए । 

कार्यशालाले नीति निर्माताहरू, अभ्यासकर्ताहरू र विज्ञहरूलाई स्केलेबल समाधानहरू छलफल गर्न, उत्कृष्ट अभ्यासहरू साझा गर्न र दिगो पानी व्यवस्थापनको लागि सहकार्यलाई बलियो बनाउन एकसाथ ल्याउने इसिमोडका महानिर्देशक पेमा ग्याम्त्सोले बताए ।

कार्यक्रममा मुहानहरूको संरक्षण, संरक्षण र पुनरुत्थानका लागि साझा सिद्धान्तहरू, नगरपालिका स्तरको स्प्रिंगशेड व्यवस्थापनमा प्रमुख अवसरहरू र चुनौतीहरू कार्यान्वयन, स्प्रिंगशेड व्यवस्थापन र संरक्षणका लागि प्रान्तीयरसंघीय सरकारहरू र अन्य क्षेत्रहरूबाट अपेक्षित सहयोग, स्थानीय प्राविधिक क्षमता अभिवृद्धि गर्न नगरपालिकाको प्रयास, स्प्रिंगशेड व्यवस्थापनका लागि सामुदायिक संलग्नता रणनीतिहरू र स्प्रिंगशेड व्यवस्थापनको लागि शीर्ष नीतिगत प्राथमिकताका विषयमा विश्व क्याफेविधिबाट नीति र अभ्यासलाई जोड्ने समूह छलफल भएको थियो ।

इसिमोडको मुल तथा मुलाधार सरंक्षण, हिमालयन रेजिलियन्स इनेबलिङ एक्शन प्रोग्रामको एक पाटो हो । जसलाई बेलायती सरकारको फरेन कमनवेल्थ एण्ड डेभलपमेन्ट अफिसले आफ्नो क्लाइमेट एक्सन फर रिसिलियन्ट एसिया पहलको आर्थिक सहयोगमा सन्चालन गरिएको कार्यक्रम हो । विश्वभरि जल विपन्नाताका न्युनिकरणका क्षेत्रमा काम गर्ने सामाजिक संस्था फ्र्याङ्क वाटरबाट पनि सहयोग गरिएको छ । आयोजना नेपाल, नर्वे र स्वीडेन सरकारहरूद्वारा समर्थित गरिएको सहनशील पर्वतीय समाधान पहलको कार्यक्रमको निरन्तरताको रुपमा पनि अघी बढेको छ ।